Αναζητώντας την θέση της στην συλλογική μνήμη μιας Ελλάδας που κυνηγά ακόμα το φάντασμα του Περικλή
Του Ευστάθιου Οικονομάκη
Αναμφίβολα το 2021, παρά τις πρωτοφανείς κρίσεις που ταλανίζουν την παγκόσμια κοινότητα, για την χώρα μας είναι το έτος συμπλήρωσης των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Κοινωνία και πολιτεία συντάσσονται ώστε να ξεπεράσουν τους περιορισμούς των καιρών μας και να διοργανώσουν μια επέτειο αντάξια της μικρής ελληνικής επανάστασης που αντιτάχθηκε νικηφόρα στην αχανή Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μια χρονιά που οι ποικίλες εκδηλώσεις μνήμης εγείρουν όχι μόνο συναισθήματα εθνικής ανάτασης αλλά και δημιουργικού προβληματισμού γύρω από τις κατευθύνσεις και τις μορφές που η ελληνική πολιτισμική πολιτική έλαβε, λαμβάνει και θα λάβει. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 προέταξε ως νομιμοποιητικό εργαλείο και ως πυρήνα έλξης υποστήριξης τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Οι Έλληνες μέσα από το μεγαλείο του κλασσικού πολιτισμού αποδεικνύουν στην διεθνή κοινότητα την ικανότητα τους να ιδρύσουν και να διοικήσουν ένα νεωτερικό κράτος. Από το 1830 και την ίδρυση του ελληνικό κράτους η αρχαιότητα αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της ταυτότητας του και χρησιμοποιήθηκε εντέχνως σε διάφορες συγκυρίες, πολιτικές, διπλωματικές, πολιτισμικές αλλά και τουριστικές από την δεκαετία του 1970 και εξής. Δεκάδες προγράμματα ανάδειξης των κλασσικών μνημείων αποτελούν απόδειξη της προαναφερθείσας τάσης. Μνημεία άλλων περιόδων αφέθηκαν στην εγκατάλειψη ή «θυσιάσθηκαν» είτε για να αναδείξουν ένα κλασσικό μνημείο είτε για να υπηρετήσουν το αφήγημα ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού που συνοδεύει το ελληνικό κράτος από ιδρύσεως του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα οθωμανικά μνημεία.
Μόλις το 2008 εκδόθηκε ένας τόμος υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού που επεδίωκε για πρώτη φορά να χαρτογραφήσει την οθωμανική κληρονομιά στον ελλαδικό χώρο. Χρειάστηκαν δηλαδή 178 χρόνια μέχρι το κράτος να αναγνωρίσει την ιστορικότητα αυτών των μνημείων και να υιοθετήσει μια πολιτική διατήρησης και ανάδειξης τους.
Δυστυχώς, ωστόσο, φαίνεται πως την ίδια αντιμετώπιση με τα προαναφερθέντα οθωμανικά μνημεία επιφυλάσσεται εν πολλοίς και στα μνημεία νεότερης και σύγχρονης πολιτισμικής κληρονομιάς, όπως η Ολυμπιακή Αεροπορία. Μέχρι σήμερα στην Ελλάδα δεν συναντάται μια πρόσληψη της πολιτικής αεροπορίας με όρους ιστορικούς και πολιτισμικούς. Ανατρέχοντας στην ομιλία του πρωθυπουργού στην τελετή παρουσίασης του νέου στόλου και λογοτύπου της Aegean Airlines παρατηρούμε πως η πολιτική αεροπορία αντιμετωπίζεται ως μια επένδυση που στρέφεται στο μέλλον, διαγράφοντας παράλληλα το έως τότε παρελθόν. Στην διατήρηση της στάσης αυτής συμβάλλει o τρόπος με τον οποίο η ίδια η πολιτική αεροπορία αυτοπροσδιορίζεται. Μετά την κρίση και το κλείσιμο της Ολυμπιακής η ελληνική αεροπορία έχει ανακτήσει σημαντικά τον δυναμισμό και την αυτοπεποίθηση της ότι μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, ανάλογες με τους παγκόσμιους κολοσσούς του χώρου. Πρόκειται, όμως, για έναν δυναμισμό που στηρίζεται στα επιτεύγματα μια μέσης διάρκεια χρονικού βάθους περίπου μιας πενταετίας. Δεν υπάρχει ένας αυτοπροσδιορισμός που θα εδράζεται σε μια ευθύγραμμη συλλογιστική με απώτερη έναρξη την Ολυμπιακή Αεροπορία και την παρακαταθήκη της. Αυτό έχει σαν άμεσο αντίκτυπο πως το ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α καθίσταται ο μοναδικός φορέας ιστορικοποίησης της Ολυμπιακής και μοναδικός παράγων ασκήσεως πιέσεων σε μια Πολιτεία, η οποία ενδύει την κάθε επένδυση με έναν ιδιόρρυθμο μεσσιανισμό στο όνομα του οποίου θυσιάζονται σημαντικά κομμάτια της νεότερης και σύγχρονης κληρονομιάς του τόπου.
Δε χωρά αμφιβολία πως το εγχείρημα του μουσείο αποτελεί έναν άνισο αγώνα. Αυτό σε καμία των περιπτώσεων δεν προεξοφλεί και την κατάληξη. Είναι, όμως σημαντικό να έχουμε υπόψιν μας πως το μουσείο δεν είναι ο τελικός προορισμός του ταξιδιού και του αγώνα, αλλά η αφετηρία του. Το μουσείο θα αποτελέσει το μέσο δια του οποίου θα πρέπει η Ολυμπιακή Αεροπορία να διεκδικήσει την θέση της στην συλλογική μνήμη μετατρέποντας το όνομα της από ένα πεδίο αντιπαράθεσης και απογοήτευσης σε ένα πεδίο δημιουργικότητας, έμπνευσης και μνήμης.
Ευστάθιος Ι. Οικονομάκης
Ιστορικός, μεταπτυχιακό φοιτητής Οθωμανικής Ιστορίας Ε.Κ.Π.Α
(παράλληλα απασχολούμενος στις Swissport και Skyserv Handling Services)
